SAMENVATTING
Het laatste nieuws uit Maastricht over de vuurstenen in het krijt op het Internationaal Symposium “Chalk & Flint” van de Paleobiologische Kring van Nederland en Vlaanderen.
DE MENSEN
Een select gezelschap van prominente wetenschappers presenteert het laatste nieuws over vuurstenen uit het krijt, op het Internationaal Symposium “Chalk & Flint” van Zaterdag 30 November te Maastricht, uitstekend georganiseerd door de Paleobiologische Kring van Nederland en Vlaanderen.
Na inleiding door Oekie Verhage, voorzitter van het bestuur van de kring, wordt een volle zaal getrakteerd op een aantal interessante lezingen. Een breed overzicht van klassiek en nog lopend onderzoek van krijt en vuurstenen.
Tijdens de koffiepauzes, lunch en borrel is er gelegenheid tot weerzien met bekenden en het bespreken van vooral de vuurstenen, waarvan hieronder een samenvattend verslag.
DE STAD EN HAAR STENEN
Prof. Dr. Leon Claessens, decaan van het wetenschapsprogramma van de universiteit van Maastricht, laat op overtuigende wijze zien hoe de stad Maastricht op een unieke manier verbonden is met het krijt en haar vuurstenen, en hoe de Universiteit van Maastricht een belangrijke onderzoekstraditie voort zal zetten.
DE ERFENIS BEWAREN
Dr. Johan Vellekoop, initiator van het ‘Maastrichtian Geoheritage Project’ deelt de laatste resultaten van het onderzoek. Driedimensionale digitale modellen van groeves, gedetailleerd gemonsterde opeenvolgingen en bijzonder inventieve analyses, tonen de verschillen en overeenkomsten tussen lokale en supra-regionale ontsluitingen van het Maastrichtien op afstanden van enkele tot vele honderden kilometers. Bijzonder interessant zijn analyses van de gepolijste doorsneden van vuursteenknollen, die de variërende verdeling tonen van elementen zoals calcium, ijzer, silicium en zwavel, en die verhalen over ontstaan en wording van vuurstenen
DE VERKIEZELDE FOSSIELEN
Dr. John Jagt, conservator van het Natuur Historisch Museum Maastricht toont een hele reeks bijzondere vondsten van verzamelaars en spoort deze aan nog eens goed verder te zoeken in de eigen verzamelingen, om zo nog meer nieuwe soorten te ontdekken, waarbij vooral de prachtig bewaarde, dicht bij vuurstenen gevonden, verkiezelingen de aandacht trekken.
DE GROTE GEWERVELDEN
Dr. Eric Mulder van Natura Docet Wonderryck, determineert de zo tot de verbeelding sprekende resten van grote gewervelden, zoals de mosasauriërs, zeeschildpadden en in het bijzonder nieuwe resten van de zeldzame pleisiosauriërs. Skeletresten die vaak de indruk wekken door sterke stroming op de kust geworpen te zijn. Bijzonder interessant zijn dan de deels verkiezelde skeletresten die in vuursteenlagen gevonden zijn.
EEN KLEIN VOGELTJE
Dr. Daniel Field, paleo-ornitholoog van de universiteit van Cambridge verrast met een sensationele surprise verpakt in steen. De resten van een klein vogeltje uit de kalksteen met vuurstenen van Maastricht, een primitieve voorouder van de kip, eend en zwaan, moderne vogels die pas veelvormig evolueerden onder de nieuwe omstandigheden van na het Krijt. Als je ziet hoe het skeletje in de steen op zo’n bijzondere ingenieuze driedimensionale digitale manier afgebeeld is, dan vraag je je af hoe het binnenste van sommige vuurstenen er zo uit zou zien.
DE ALLERKLEINSTE ORGANISMEN
Dr. Nicolas Thibault van de universiteit van Kopenhagen zoomt in op de kalkskeletdelen van de allerkleinste organismen, de coccolieten van eencellige algen, waaruit het krijt voornamelijk bestaat. Tussen die resten, slechts zichtbaar met een elektronenmicroscoop, zien we niet de silicaskeletdelen van die andere eencellige algen, de diatomeeën. Deze zijn blijkbaar opgelost en de silica neergeslagen in bladvormige klei kristallen, vooral in het mergelige krijt, of anders geconcentreerd in verkiezeling, zoals in het meer pure krijt met vuurstenen.
DE VUURSTEEN ONDER DE LOEP
Géraldine Fiers, doctor student aan universiteit van Gent, laat zien hoe vuurstenen uit verschillende locaties te onderscheiden zijn door hun vorm, kleur en de daarmee samenhangende structuur, textuur en chemische samenstelling. Ondersteund door analyse met licht microscoop, röntgen fluorescoop, micro röntgen computertomografie scanner, en rasterelektronenmicroscoop, kun je de herkomst van vuurstenen artefacten achterhalen en prehistorische handel reconstrueren. Daarnaast worden vuurstenen bewerkt, versleten en kunstmatig verweerd om hun geschiedenis te achterhalen. Kennis over het afbreken die misschien nog van pas komt bij het opbouwen van vuurstenen.
HET GROTE OVERZICHT
Prof. Dr. Andy Gale van de Universiteit van Portsmouth sluit af met een uitgebreid overzicht van het krijt met haar ritmische bedding van kalk, mergel en vuursteenlagen, veroorzaakt door cyclische schommelingen in de baan van de aarde rond de zon en de stand van de as van aardrotatie. Hij toont de resultaten van tientallen jaren onderzoek met verwijzing naar klassieke studies van Deense en Engelse onderzoekers over graafgangen, vroeg verkitte zeebodem, en de vorming van vuursteen rond diepe graafgangen en in lagen. Bijzonder interessant zijn de elkaar afsnijdende vuursteenlagen, verondersteld gevolg van de opvulling van diepe geulen, en een nadere studie waard.
ONTBREKENDE ANTWOORDEN
Na al die lessen moest ik nog lang denken aan die laatste vraag over Milankovitch cycliciteit in de tektoniek naast die in het klimaat, ter verklaring van de ritmische gelaagdheid van het krijt. Hoe verhoudt de variatie van waterdiepte, door de veranderende oriëntatie van de waterkolom in het elektromagnetische veld, zich tot de dieptevariatie door de veranderende oriëntatie in het zwaartekracht veld? Kun je zoiets onderscheiden met de studie van de gelaagdheid in het krijt, kun je het uitrekenen, beredeneren, hoe moet dat dan, en waarom lees ik er zo snel niets over? Fijn toch dat we zoveel meer kunnen vragen dan beantwoorden!